Parasiti, Poetae, et Cenae is a collection of curated readings on the topic of Roman Dinner invitations and Roman parasites. It includes a short non-fiction reading in Latin introducing these cultural concepts and comprehension questions for that reading. The non-fiction reading connects to the Mostellaria as well as Catullus’ famous cenabis bene poem (Catullus 13) and several of Martial’s epigrams. These poems are included as tiered readings to help them be more comprehensible. This collection of teaching resources can be used in conjunction with teaching the Mostellaria or independently. It is most suitable for use in a Latin III or Latin IV classroom.
The Martial Epigrams include:
- a description of someone who takes all the food at a dinner part (2.37),
- a parasite friend who is only your friend because of your lavish dinner parties (9.14),
- a poet who excessively praises the baths built by Ponticus so he can score a dinner invite (9.19),
- and someone who sits around in the toilets all day hoping to get a dinner invite (11.77).
If you find these teaching resources helpful, please consider buying them as a digital download for $1.
Parasītī, Poētae, et Cēnae
In cōmoediīs Rōmānīs, parasītī cēnāre semper volēbant et invītārī ad optimam et magnam cēnam spērābant. Patrōnī aut dominī parasītōs invītābant ut cum eīs cēnārent. Dīvitēs, hominēs quī multam pecūniae habēbant, cēnās ēlegantēs habēbant. Dīvitēs patrōnī hominibus invītātīs cibum rārum et pecūniōsum offerre poterant.
In cōmoediīs Rōmānīs, parasītī saepe erant servī aut hominēs quī nūllam pecūniam habēbant. In Mostellāriā scrīptā ā Plautō, multī persōnae pecūniam nōn habent—etiam fīlius nōbilis pecūniam nōn habuit! Pecūniam, autem, nōn habuit quia cēnam optimam et ēlegantem cum cibō pecūniōsō cotīdiē ēderat. In hāc fābulā, ūnus servōrum alium servum parasītum vocāvit quia prīmus servus cibum et vīnum bonum cum dominō apud cēnam semper ēdit et bibit. Servī dē hōc clāmāvērunt et pugnāvērunt.
Sī quis tē parasītum Rōmae vocāvisset, tū quidem īrātus fuissēs! Nēmō vocārī parasītum voluit, sed multī hominēs cotīdiē invītārī ad cēnandum apud domum alicuius dīvitis volēbant! Poētae ipsī dē hīs cēnīs et dē hominēs quī invītārī ad cēnam quoque scrīpsērunt.
Catullus poēta Rōmānus erat quī dē invītātiōne et cēnam in Carmen XIII scrīpsit. In hōc carmine, Catullus amīcum, nōmine Fabullum, ad cēnandum apud domum Catullī invītāvit. Carmen rīdiculum est quia Catullus rogāvit ut Fabullus ipse, nōn Catullus, cēnam tōtam ad domum Catullī parāret et portāret. Catullus pecūniam nōn habuit ut cēnam Fabullō (aut fortasse sibi) daret.
Mārtiālis poēta Rōmānus erat quī dē cēnīs et invītātiōnibus saepe scrīpsit. Mārtiālis epigrammata scrīpsit, et hī epigrammata rīdicula et cōmica erant. Irrīdēre hominēs Mārtiālem dēlectāvit, itaque versus dē hominibus stultīs saepe scrīpsit. Hī hominēs stultī, sīcut parasītī, cēnam optimam edere volēbant et invītārī ad cēnās optimās volēbant. Ūnus hōrum virōrum in lātrīnīs tōtum diem cōnsūmēbat ut aliquis eum ad cēnandum invītāret!
Sī tū ad domum dīvitis Rōmae invītārī voluissēs, quid tū ēgissēs? Tōtum diem in lātrīnā fuissēs? Omnem cēnam cēpissēs? Versus scrīpsissēs? Alium virum cēnam ferentem ad domum tuam invītāvissēs? Falsus amīcus fuissēs? Rōmānī ut ad cēnam invītārent multa agēbant!
Reading Compresion Questions for “Parasītī, Poētae, et Cēnae.”
Read the reading and answer the questions using complete sentences in Latin.
- Quis parasītus habēre volēbat?
- Quī dīvitēs erant?
- Quid dīvitēs offerre poterant?
- In Mostellāriā, quis pecūniam nōn habuit?
- Cūr in Mostellāriā servī clāmābant?
- Quis ad cēnāndum invītārī volēbat?
- Dē quō Catullus in Carmine XIII scrīpsit?
- Dēscrībe versūs Martiālis.
- Sī tū ad domum dīvitis Rōmae invītārī voluissēs, quid tū ēgissēs?
Catullus 13: Tiered Readings
Tier 1:
Si dei te amant, mi Fabulle, tu cenabis bene domi meae paucis diebus, si portaveris bonam et magnam cenam tecum, non sine pulchra puella, et vino, et sale (salt) et omnibus cachinnis (laughter). Si tu portaveris omnia haec, dico, mi optime amice, tu cenabis bene; saccus tui amici Catulli est plenus aranearum (cobwebs). Sed contra omnia haec tu accipies amores veros, aut aliquid dulcius aut elegantius est: odorem dabo, quem Veneres et Cupidines dederunt meae puellae. Cum tu olfacies (smell) odorem, tu rogabis deos ut faciant te totum nasum (nose).
Tier 2:
Cenabis bene, mi Fabulle, apud me (domi meae) paucis diebus, si di (dei) favent (amant) tibi, si attuleris (portaveris) tecum bonam atque (et) magnam cenam, non sine candida (pulchra) puella et vino et sale et omnibus cachinnis. Omnia haec si, inquam (dico), optime amice noster, cenabis bene; nam (for) sacculus tui Catulli plenus est aranearum. Sed contra accipies amores meros (veros), seu (aut) aliquid suavius (dulcius) elegantiusve: nam (for) unguentum (odorem) dabo, quod Veneres Cupidinesque donarunt (dederunt) meae puellae; quod cum tu olfacies, deos rogabis totum ut te faciant te, Fabulle, nasum.
Tier 3:
Cenabis bene, mi Fabulle, apud me paucis, si tibi di favent, diebus, si tecum attuleris bonam atque magnam cenam, non sine candida puella et vino et sale et omnibus cachinnis. Haec si, inquam, attuleris, venuste noster, cenabis bene; nam tui Catulli plenus sacculus est aranearum. Sed contra accipies meros amores, seu quid suavius elegantiusve est: nam unguentum dabo, quod meae puellae donarunt Veneres Cupidinesque; quod tu cum olfacies, deos rogabis totum ut te faciant, Fabulle, nasum.
Dictionary for Catullus 13: Tier 3
| Latin Dictionary Entry | English |
| Accipio, accipere, accepi, acceptus | Receive, accept |
| Amor, amoris, m. | Love |
| Apud | At someone’s home |
| Aranea, araneae, f. | Spiderweb, cobweb |
| Atque | And |
| Affero, afferre, attuli, allatum | Bring to |
| Bene | Well |
| Bonus, bona, bonum | Good |
| Cachinnus, cachinni, m. | Laughter |
| Candidus, candida, candidum | White, shining, beautiful |
| Catullus, Catulli, m. | Catullus, the poet and speaker of the poem |
| Ceno, cenare, cenavi, cenatus | Eat dinner, dine |
| Cena, cenae, f. | Dinner |
| Contra | In return |
| Cum | When |
| Cupido, Cupidinis, m. | Cupid |
| Deus, dei, m. | God |
| Dies, dies, m. | Day |
| Dono, donare, donavi, donatus | Give (a gift) |
| Ego, mei, mihi, me, me | I |
| Elegans, elegantis | Elegant |
| Fabullus, Fabulli, m. | Fabullus, the receiver of the poem |
| Facio, facere, feci, factus | Make, do |
| Faveo, favere, favi, fautus | Favor, befriend |
| Hic, haec, hoc | This, these |
| Inquam | Say |
| Magnus, magna, magnum | Great, big |
| Meus, mea, meum | My, mine |
| Merus, mera, merum | Pure, unmixed |
| Nam | For |
| Nasus, nasi, m. | Nose |
| Non | Not |
| Noster, nostra, nostrum | Our |
| Olfacio, olfacere, olfeci, olfactus | Smell |
| Omnis, omne | All, every |
| Pauci, paucae, pauca | Few |
| Plenus, plena, plenum | Full |
| Puella, puellae, f. | Girl |
| -que | And |
| Qui, quae, quod | Who, which |
| Quid | What |
| Rogo, rogare, rogavi, rogatus | Ask |
| Sacculus, sacculi, m. | Little bag, wallet |
| Sal, salis, m. | Salt |
| Sed | But |
| Seu | Or |
| Si | If |
| Sine | Without |
| Suavis, suave | Sweet |
| Sum, esse, fui, futurus | Be |
| Tu, tui, tibi, te, te | You |
| Tecum | With you |
| Totus, tota, totum | Total, entire |
| Unguentum, unguenti, n. | Perfume |
| Ut | That, so that |
| -ve | Or |
| Venus, Veneris, f. | Venus |
| Venustus, venusta, venustum | Charming |
| Vinum, vini, n. | Wine |
Martial, Epigrams, 2.37: Tiered Readings
Tier 1:
Tu removes sinistrosum et dextrosum quidquid in mensa ponitur: Duas partes porci, communem avem duobus hominibus, primam partem piscis et totum secundum piscem, et partem muraenae (eel) et fermur gallinae, et alia avis fundentem ius suum. Cum omnia haec in mappa sordida tua posita sunt, dantur puero portanda domum tuam: nos omnes reclinamus. Si pudor (shame) est tibi, repone cenam: Ego non invitavi cras te, Caeciliane.
Tier 2:
Quidquid ponitur hinc et inde (sinistrorsum et dextrorsum) tu verris (sweep away), mammas suminis (porcae) et imbricem (partem) porci, et dimidium (primam e duobus partibus) mullum (piscem) et lupum (piscem secundam) totum, et latus muraenae et femur pulli (gallinae), et palumbum (aliam avem) stillantem alica sua (iure suo). Haec cum condita sunt (posita sunt) mappa madente (sordida et fluente) traduntur (dantur) domum ferenda (portanda): Si ullus (any) pudor est, repone cenam: cras te, Caeciliane, non vocavi (invitavi).
Tier 3:
Quidquid ponitur hinc et inde verris, Mammas suminis imbricemque porci Communemque duobus attagenam, Mullum dimidium lupumque totum Muraenaeque latus femurque pulli Stillantemque alica sua palumbum Haec cum condita sunt madente mappa, Traduntur puero domum ferenda: Nos accumbimus otiosa turba. Ullus si pudor est, repone cenam: Cras te, Caeciliane, non vocavi.
Dictionary for Tier 3
| Latin Dictionary Entry | English Meaning |
| Accumbo, accumbere, accumbui, accumbitus | Take a seat at a table, recline |
| Alica, alicae, f. | A sauce or gravy |
| Attagena, attagenae, f. | A bird similar to a partridge |
| Caecilianus, Caeciliani, m. | Caecilianus, a person |
| Cena, cenae, f. | Dinner |
| Communis, commune | Common, public |
| Condo, condere, condidi, conditus | Put, store |
| Cras | Tomorrow |
| Cum | When |
| Dimidius, dimidia, dimidium | Half |
| Domus, domi, f. | Home |
| Duo, duae, duo | Two |
| Et | And |
| Femur, femuris, n. | Thigh |
| Fero, ferre, tuli, latus | Bear |
| Hic, haec, hoc | This, these |
| Hinc | From here |
| Imbrex, imbrecis, f. | Some part of the pig |
| Inde | From there, thence |
| Latus, latoris, n. | Flank, side |
| Lupus, lupi, m. | Here, a pike fish |
| Madeo, madere, madui | Be dripping |
| Mamma, mammae, f. | Breast, udder |
| Mullus, mulli, m. | Mullet |
| Muraena, muraenae, f. | Eel |
| Non | Not |
| Nos, nostri, nobis, nos, nobis | We, us |
| Otiosus, otiosa, otiosum | At leisure, otiose |
| Palumbus, palumbi, m. | Wood-pidgeon |
| Pono, ponere, posui, positus | Put, place |
| Porcus, porcī, m. | Pig |
| Pudor, pudoris, m. | Shame |
| Puer, pueri, m. | Boy, here likely a slave |
| Pullus, pulli, m. | Chicken |
| -que | And |
| Quidquid | Whatever |
| Repono, reponere, reposui, repositus | Put back, return |
| Si | If |
| Stillo, stillare, stillavi, stillatus | Drip |
| Sumen, suminis, n. | Breeding sow |
| Sum, esse, fui, futurus | Be |
| Suus, sua, suum | His, her, their own |
| Totus, tota, totum | Entire, total |
| Trado, tradere, tradidi, traditus | Hand over |
| Turba, turbae, f. | Crowd |
| Ullus, ulla, ullum | Any |
| Verro, verrere, verri, versus | Sweep clean |
| Voco, vocare, vocavi, vocatum | Call |
Martial, Epigrams, 9.14: Tiered Readings
Tier 1:
Putasne hunc virum esse exemplum verae amicitiae? Mensa et cena tua paravit hunc virum amicum tibi. Vir amat aprum (boar) et mullos (pisces) et sumen (porcam) et ostrea (oysters), non te. Si ego cenabo bene cum hoc viro, amicus meus erit!
Tier 2:
Hunc virum, quem mensa et cena paravit amicum tibi, putas esse pectus (exemplum) fidae (verae) amicitiae? Aprum amat et mullos et sumen et ostreae, non te. Tam bene si cenem, noster (meus) amicus erit!
Tier 3:
Hunc, quem mensa tibi, quem cena paravit amicum, Esse putas fidae pectus amicitiae? Aprum amat et mullos et sumen et ostrea, non te. Tam bene si cenem, noster amicus erit
Dictionary for Tier 3:
| Latin Dictionary Entry | English Meaning |
| Amo, amare, amavi, amatum | Love |
| Amicitia, amicitiae, f. | Friendship |
| Amicus, amici, m. | Friend |
| Aper, apri, m. | Boar |
| Bene | Well |
| Cena, cenae, f. | Dinner |
| Ceno, cenare, cenavi, cenatum | Dine, eat dinner |
| Fidus, fida, fidum | Faithful, loyal |
| Hic, haec, hoc | This, these |
| Mensa, mensae, f. | Table |
| Mullus, mulli, m. | Mullet |
| Non | Not |
| Noster, nostra, nostrum | Our |
| Ostreum, ostrei, n. | Oyster |
| Paro, parare, paravi, paratus | Prepare |
| Pectus, pectoris, n. | Chest, heart, feeling |
| Puto, putare, putavi, putatus | Think |
| Qui, quae, quod | Who, which |
| Si | If |
| Sumen, suminis, n. | Breeding sow |
| Sum, esse, fui, futurus | Be |
| Tam | So |
| Tu, tui, tibi, te, te | You |
Martial, Epigrams, 9.19: Tiered Readings
Tier 1:
Sabelle, tu laudas balnea Pontici, qui bene cenat, scribendo trecentis (CCC) versus. Tu vis cenare, Sabelle, non ad balneas ire.
Tier 2:
Laudas balnea Pontici cenantis bene versibus trecentis (CCC), Sabelle. Vis cenare, Sabelle, non lavari (quid homines in balneiis agunt).
Tier 3:
Laudas balnea versibus trecentis Cenantis bene Pontici, Sabelle. Vis cenare, Sabelle, non lavari.
Dictionary for Tier 3
| Latin Dictionary Entry | English |
| Balnea, balneorum, n.pl. | Baths |
| Bene | Well |
| Ceno, cenare, cenavi, cenatus | Eat dinner, dine |
| Laudo, laudare, laudavi, laudatus | Praise |
| Lavo, lavare, lavavi, lavatus | Bathe |
| Ponticus, Pontici, m. | Ponticus, a person |
| Sabellus, Sabelli, m. | Sabellus, the person the poem is addressed to |
| Trecenti, trecentae, trecenta | 300 |
| Versus, versus, m. | Verse |
| Volo, velle, volui | Want |
Martial, Epigrams, 11.77: Tiered Readings
Tier 1:
Vacerra consumit horas in omnibus latrinis et sedet diem totum quod Vacerra cenare vult, non cacare (aliquid homines in latrinis agunt) vult.
Tier 2:
In omnibus conclavibus (latrinis) Vacerra consumit horas et die toto sedet, quod cenaturit (cenare vult) Vacerra, non cacaturit (cacare vult).
Tier 3:
In omnibus Vacerra quod conclavibus Consumit horas et die toto sedet, Cenaturit Vacerra, non cacaturit.
Dictionary for Tier 3:
| Latin Dictionary Entry | English |
| Cacaturio, cacaturire, cacaturivi, cacaturitus | Need to defecate (rude) |
| Cenaturio, cenaturire | Desire to dine, have an appetite for dinner |
| Conclave, conclavis, n. | Public bathroom |
| Consumo, consumere, consumpsi, consumptus | Consume, waste |
| Dies, dies, m. | Day |
| Et | And |
| Hora, horae, f. | Hour |
| In | In |
| Non | Not |
| Omnis, omne | Every, all |
| Quod | Because |
| Sedeo, sedere, sedi, sessus | Sit |
| Totus, tota, totum | Total, entire |
| Vacerra, Vacerrae, m. | Vacerra, a person’s name |
