Roman Dinner Invitations
Latin Short Stories

Parasiti, Poetae, et Cenae

Parasiti, Poetae, et Cenae is a collection of curated readings on the topic of Roman Dinner invitations and Roman parasites. It includes a short non-fiction reading in Latin introducing these cultural concepts and comprehension questions for that reading. The non-fiction reading connects to the Mostellaria as well as Catullus’ famous cenabis bene poem (Catullus 13) and several of Martial’s epigrams. These poems are included as tiered readings to help them be more comprehensible. This collection of teaching resources can be used in conjunction with teaching the Mostellaria or independently. It is most suitable for use in a Latin III or Latin IV classroom.

The Martial Epigrams include:

  • a description of someone who takes all the food at a dinner part (2.37),
  • a parasite friend who is only your friend because of your lavish dinner parties (9.14),
  • a poet who excessively praises the baths built by Ponticus so he can score a dinner invite (9.19),
  • and someone who sits around in the toilets all day hoping to get a dinner invite (11.77).

If you find these teaching resources helpful, please consider buying them as a digital download for $1.

Parasītī, Poētae, et Cēnae

In cōmoediīs Rōmānīs, parasītī cēnāre semper volēbant et invītārī ad optimam et magnam cēnam spērābant. Patrōnī aut dominī parasītōs invītābant ut cum eīs cēnārent. Dīvitēs, hominēs quī multam pecūniae habēbant, cēnās ēlegantēs habēbant. Dīvitēs patrōnī hominibus invītātīs cibum rārum et pecūniōsum offerre poterant.

In cōmoediīs Rōmānīs, parasītī saepe erant servī aut hominēs quī nūllam pecūniam habēbant. In Mostellāriā scrīptā ā Plautō, multī persōnae pecūniam nōn habent—etiam fīlius nōbilis pecūniam nōn habuit! Pecūniam, autem, nōn habuit quia cēnam optimam et ēlegantem cum cibō pecūniōsō cotīdiē ēderat. In hāc fābulā, ūnus servōrum alium servum parasītum vocāvit quia prīmus servus cibum et vīnum bonum cum dominō apud cēnam semper ēdit et bibit. Servī dē hōc clāmāvērunt et pugnāvērunt.

Sī quis tē parasītum Rōmae vocāvisset, tū quidem īrātus fuissēs! Nēmō vocārī parasītum voluit, sed multī hominēs cotīdiē invītārī ad cēnandum apud domum alicuius dīvitis volēbant! Poētae ipsī dē hīs cēnīs et dē hominēs quī invītārī ad cēnam quoque scrīpsērunt.

Catullus poēta Rōmānus erat quī dē invītātiōne et cēnam in Carmen XIII scrīpsit. In hōc carmine, Catullus amīcum, nōmine Fabullum, ad cēnandum apud domum Catullī invītāvit. Carmen rīdiculum est quia Catullus rogāvit ut Fabullus ipse, nōn Catullus, cēnam tōtam ad domum Catullī parāret et portāret. Catullus pecūniam nōn habuit ut cēnam Fabullō (aut fortasse sibi) daret.

Mārtiālis poēta Rōmānus erat quī dē cēnīs et invītātiōnibus saepe scrīpsit. Mārtiālis epigrammata scrīpsit, et hī epigrammata rīdicula et cōmica erant. Irrīdēre hominēs Mārtiālem dēlectāvit, itaque versus dē hominibus stultīs saepe scrīpsit. Hī hominēs stultī, sīcut parasītī, cēnam optimam edere volēbant et invītārī ad cēnās optimās volēbant. Ūnus hōrum virōrum in lātrīnīs tōtum diem cōnsūmēbat ut aliquis eum ad cēnandum invītāret!

Sī tū ad domum dīvitis Rōmae invītārī voluissēs, quid tū ēgissēs? Tōtum diem in lātrīnā fuissēs? Omnem cēnam cēpissēs? Versus scrīpsissēs? Alium virum cēnam ferentem ad domum tuam invītāvissēs? Falsus amīcus fuissēs? Rōmānī ut ad cēnam invītārent multa agēbant!

Reading Compresion Questions for “Parasītī, Poētae, et Cēnae.”

Read the reading and answer the questions using complete sentences in Latin.

  1. Quis parasītus habēre volēbat?
  2. Quī dīvitēs erant?
  3. Quid dīvitēs offerre poterant?
  4. In Mostellāriā, quis pecūniam nōn habuit?
  5. Cūr in Mostellāriā servī clāmābant?
  6. Quis ad cēnāndum invītārī volēbat?
  7. Dē quō Catullus in Carmine XIII scrīpsit?
  8. Dēscrībe versūs Martiālis.
  9. Sī tū ad domum dīvitis Rōmae invītārī voluissēs, quid tū ēgissēs?

Catullus 13: Tiered Readings

Tier 1:

Si dei te amant, mi Fabulle, tu cenabis bene domi meae paucis diebus, si portaveris bonam et magnam cenam tecum, non sine pulchra puella, et vino, et sale (salt) et omnibus cachinnis (laughter). Si tu portaveris omnia haec, dico, mi optime amice, tu cenabis bene; saccus tui amici Catulli est plenus aranearum (cobwebs). Sed contra omnia haec tu accipies amores veros, aut aliquid dulcius aut elegantius est:  odorem dabo, quem Veneres et Cupidines dederunt meae puellae. Cum tu olfacies (smell) odorem, tu rogabis deos ut faciant te totum nasum (nose).

Tier 2:

Cenabis bene, mi Fabulle, apud me (domi meae) paucis diebus, si di (dei) favent (amant) tibi, si attuleris (portaveris) tecum bonam atque (et) magnam cenam, non sine candida (pulchra) puella et vino et sale et omnibus cachinnis. Omnia haec si, inquam (dico), optime amice noster, cenabis bene; nam (for) sacculus tui Catulli plenus est aranearum. Sed contra accipies amores meros (veros), seu (aut) aliquid suavius (dulcius) elegantiusve:  nam (for) unguentum (odorem) dabo, quod Veneres Cupidinesque donarunt (dederunt) meae puellae; quod cum tu olfacies, deos rogabis totum ut te faciant te, Fabulle, nasum.

Tier 3:

 Cenabis bene, mi Fabulle, apud me
 paucis, si tibi di favent, diebus,
 si tecum attuleris bonam atque magnam
 cenam, non sine candida puella
 et vino et sale et omnibus cachinnis.
 Haec si, inquam, attuleris, venuste noster,
 cenabis bene; nam tui Catulli
 plenus sacculus est aranearum.
 Sed contra accipies meros amores,
 seu quid suavius elegantiusve est:
 nam unguentum dabo, quod meae puellae
 donarunt Veneres Cupidinesque;
 quod tu cum olfacies, deos rogabis
 totum ut te faciant, Fabulle, nasum. 

Dictionary for Catullus 13: Tier 3

Latin Dictionary EntryEnglish
Accipio, accipere, accepi, acceptusReceive, accept
Amor, amoris, m.Love
ApudAt someone’s home
Aranea, araneae, f.Spiderweb, cobweb
AtqueAnd
Affero, afferre, attuli, allatumBring to
BeneWell
Bonus, bona, bonumGood
Cachinnus, cachinni, m.Laughter
Candidus, candida, candidumWhite, shining, beautiful
Catullus, Catulli, m.Catullus, the poet and speaker of the poem
Ceno, cenare, cenavi, cenatusEat dinner, dine
Cena, cenae, f.Dinner
ContraIn return
CumWhen
Cupido, Cupidinis, m.Cupid
Deus, dei, m.God
Dies, dies, m.Day
Dono, donare, donavi, donatusGive (a gift)
Ego, mei, mihi, me, meI
Elegans, elegantisElegant
Fabullus, Fabulli, m.Fabullus, the receiver of the poem
Facio, facere, feci, factusMake, do
Faveo, favere, favi, fautusFavor, befriend
Hic, haec, hocThis, these
InquamSay
Magnus, magna, magnumGreat, big
Meus, mea, meumMy, mine
Merus, mera, merumPure, unmixed
NamFor
Nasus, nasi, m.Nose
NonNot
Noster, nostra, nostrumOur
Olfacio, olfacere, olfeci, olfactusSmell
Omnis, omneAll, every
Pauci, paucae, paucaFew
Plenus, plena, plenumFull
Puella, puellae, f.Girl
-queAnd
Qui, quae, quodWho, which
QuidWhat
Rogo, rogare, rogavi, rogatusAsk
Sacculus, sacculi, m.Little bag, wallet
Sal, salis, m.Salt
SedBut
SeuOr
SiIf
SineWithout
Suavis, suaveSweet
Sum, esse, fui, futurusBe
Tu, tui, tibi, te, teYou
TecumWith you
Totus, tota, totumTotal, entire
Unguentum, unguenti, n.Perfume
UtThat, so that
-veOr
Venus, Veneris, f.Venus
Venustus, venusta, venustumCharming
Vinum, vini, n.Wine

Martial, Epigrams, 2.37: Tiered Readings

Tier 1:

Tu removes sinistrosum et dextrosum quidquid in mensa ponitur: Duas partes porci, communem avem duobus hominibus, primam partem piscis et totum secundum piscem, et partem muraenae (eel) et fermur gallinae, et alia avis fundentem ius suum. Cum omnia haec in mappa sordida tua posita sunt, dantur puero portanda domum tuam:  nos omnes reclinamus. Si pudor (shame) est tibi, repone cenam:  Ego non invitavi cras te, Caeciliane.

Tier 2:

Quidquid ponitur hinc et inde (sinistrorsum et dextrorsum) tu verris (sweep away), mammas suminis (porcae) et imbricem (partem) porci, et dimidium (primam e duobus partibus) mullum (piscem) et lupum (piscem secundam) totum, et latus muraenae et femur pulli (gallinae), et palumbum (aliam avem) stillantem alica sua (iure suo). Haec cum condita sunt (posita sunt) mappa madente (sordida et fluente) traduntur (dantur) domum ferenda (portanda):  Si ullus (any) pudor est, repone cenam:  cras te, Caeciliane, non vocavi (invitavi).

Tier 3:

 Quidquid ponitur hinc et inde verris,
 Mammas suminis imbricemque porci
 Communemque duobus attagenam,
 Mullum dimidium lupumque totum
 Muraenaeque latus femurque pulli
 Stillantemque alica sua palumbum
 Haec cum condita sunt madente mappa,
 Traduntur puero domum ferenda:
 Nos accumbimus otiosa turba.
 Ullus si pudor est, repone cenam:
 Cras te, Caeciliane, non vocavi. 

Dictionary for Tier 3

Latin Dictionary EntryEnglish Meaning
Accumbo, accumbere, accumbui, accumbitusTake a seat at a table, recline
Alica, alicae, f.A sauce or gravy
Attagena, attagenae, f.A bird similar to a partridge
Caecilianus, Caeciliani, m.Caecilianus, a person
Cena, cenae, f.Dinner
Communis, communeCommon, public
Condo, condere, condidi, conditusPut, store
CrasTomorrow
CumWhen
Dimidius, dimidia, dimidiumHalf
Domus, domi, f.Home
Duo, duae, duoTwo
EtAnd
Femur, femuris, n.Thigh
Fero, ferre, tuli, latusBear
Hic, haec, hocThis, these
HincFrom here
Imbrex, imbrecis, f.Some part of the pig
IndeFrom there, thence
Latus, latoris, n.Flank, side
Lupus, lupi, m.Here, a pike fish
Madeo, madere, maduiBe dripping
Mamma, mammae, f.Breast, udder
Mullus, mulli, m.Mullet
Muraena, muraenae, f.Eel
NonNot
Nos, nostri, nobis, nos, nobisWe, us
Otiosus, otiosa, otiosumAt leisure, otiose
Palumbus, palumbi, m.Wood-pidgeon
Pono, ponere, posui, positusPut, place
Porcus, porcī, m.Pig
Pudor, pudoris, m.Shame
Puer, pueri, m.Boy, here likely a slave
Pullus, pulli, m.Chicken
-queAnd
QuidquidWhatever
Repono, reponere, reposui, repositusPut back, return
SiIf
Stillo, stillare, stillavi, stillatusDrip
Sumen, suminis, n.Breeding sow
Sum, esse, fui, futurusBe
Suus, sua, suumHis, her, their own
Totus, tota, totumEntire, total
Trado, tradere, tradidi, traditusHand over
Turba, turbae, f.Crowd
Ullus, ulla, ullumAny
Verro, verrere, verri, versusSweep clean
Voco, vocare, vocavi, vocatumCall

Martial, Epigrams, 9.14: Tiered Readings

Tier 1:

Putasne hunc virum esse exemplum verae amicitiae? Mensa et cena tua paravit hunc virum amicum tibi. Vir amat aprum (boar) et mullos (pisces) et sumen (porcam) et ostrea (oysters), non te. Si ego cenabo bene cum hoc viro, amicus meus erit!

Tier 2:

Hunc virum, quem mensa et cena paravit amicum tibi, putas esse pectus (exemplum) fidae (verae) amicitiae? Aprum amat et mullos et sumen et ostreae, non te. Tam bene si cenem, noster (meus) amicus erit!

Tier 3:

 Hunc, quem mensa tibi, quem cena paravit amicum,
 Esse putas fidae pectus amicitiae?
 Aprum amat et mullos et sumen et ostrea, non te.
 Tam bene si cenem, noster amicus erit

Dictionary for Tier 3:

Latin Dictionary EntryEnglish Meaning
Amo, amare, amavi, amatumLove
Amicitia, amicitiae, f.Friendship
Amicus, amici, m.Friend
Aper, apri, m.Boar
BeneWell
Cena, cenae, f.Dinner
Ceno, cenare, cenavi, cenatumDine, eat dinner
Fidus, fida, fidumFaithful, loyal
Hic, haec, hocThis, these
Mensa, mensae, f.Table
Mullus, mulli, m.Mullet
NonNot
Noster, nostra, nostrumOur
Ostreum, ostrei, n.Oyster
Paro, parare, paravi, paratusPrepare
Pectus, pectoris, n.Chest, heart, feeling
Puto, putare, putavi, putatusThink
Qui, quae, quodWho, which
SiIf
Sumen, suminis, n.Breeding sow
Sum, esse, fui, futurusBe
TamSo
Tu, tui, tibi, te, teYou

Martial, Epigrams, 9.19: Tiered Readings

Tier 1:

Sabelle, tu laudas balnea Pontici, qui bene cenat, scribendo trecentis (CCC) versus. Tu vis cenare, Sabelle, non ad balneas ire.

Tier 2:

Laudas balnea Pontici cenantis bene versibus trecentis (CCC), Sabelle. Vis cenare, Sabelle, non lavari (quid homines in balneiis agunt).

Tier 3:

Laudas balnea versibus trecentis
 Cenantis bene Pontici, Sabelle.
 Vis cenare, Sabelle, non lavari.

Dictionary for Tier 3

Latin Dictionary EntryEnglish
Balnea, balneorum, n.pl.Baths
BeneWell
Ceno, cenare, cenavi, cenatusEat dinner, dine
Laudo, laudare, laudavi, laudatusPraise
Lavo, lavare, lavavi, lavatusBathe
Ponticus, Pontici, m.Ponticus, a person
Sabellus, Sabelli, m.Sabellus, the person the poem is addressed to
Trecenti, trecentae, trecenta300
Versus, versus, m.Verse
Volo, velle, voluiWant

Martial, Epigrams, 11.77: Tiered Readings

Tier 1:

Vacerra consumit horas in omnibus latrinis et sedet diem totum quod Vacerra cenare vult, non cacare (aliquid homines in latrinis agunt) vult.

Tier 2:

In omnibus conclavibus (latrinis) Vacerra consumit horas et die toto sedet, quod cenaturit (cenare vult) Vacerra, non cacaturit (cacare vult).

Tier 3:

In omnibus Vacerra quod conclavibus
 Consumit horas et die toto sedet,
 Cenaturit Vacerra, non cacaturit.

Dictionary for Tier 3:

Latin Dictionary EntryEnglish
Cacaturio, cacaturire, cacaturivi, cacaturitusNeed to defecate (rude)
Cenaturio, cenaturireDesire to dine, have an appetite for dinner
Conclave, conclavis, n.Public bathroom
Consumo, consumere, consumpsi, consumptusConsume, waste
Dies, dies, m.Day
EtAnd
Hora, horae, f.Hour
InIn
NonNot
Omnis, omneEvery, all
QuodBecause
Sedeo, sedere, sedi, sessusSit
Totus, tota, totumTotal, entire
Vacerra, Vacerrae, m.Vacerra, a person’s name